‘Duidelijk zijn op de 5’ – de WIE, WAT, WAAR, WANNEER en HOE benoemen – is cruciaal als je communiceert met iemand met autisme. Waarom hoort de WAAROM daar niet bij?
Samenhang aanbrengen bij autisme
Allereerst een korte toelichting waarom ‘duidelijk zijn op de 5’ zo belangrijk is voor iemand met autisme. Zoals je misschien weet, verloopt de informatieverwerking bij iemand met autisme gefragmenteerd. Ieder mens krijgt informatie in losse stukjes binnen, je brein puzzelt die stukjes weer in elkaar tot een logisch geheel. Bij iemand met autisme (we noemen hem of haar CASS) belemmeren acht storingen de informatieverwerking. Dat heeft tot gevolg dat niet alle informatie tegelijk aankomt in het brein van CASS en dat de puzzel vaak lastig te leggen is. Als de puzzel incompleet blijft, is het moeilijk om te bedenken wat je precies moet doen. Ook ontbreekt de samenhang.
Door duidelijk te zijn ‘op de 5’ breng jij samenhang aan tussen de onderdelen van een taak. Je vertelt heel feitelijk WAT er moet gebeuren, HOE de taak moet worden uitgevoerd, WAAR het moet gebeuren, WANNEER het moet gebeuren en (met) WIE. Dat kost CASS minder puzzeltijd en geeft duidelijkheid. Doordat jij het benoemt, help je de juiste puzzelstukjes in CASS zijn hoofd tot één complete puzzel te lijmen.
Zeg bijvoorbeeld: “Jan, jij (WIE) hangt over vijf minuten (WANNEER) je jas op (WAT), aan het lusje (HOE) op de kapstok in de gang (WAAR).
Als je duidelijk bent ‘op de 5’, is de waarom overbodig. Sterker nog: de waarom ook uitleggen, maakt het juist ingewikkelder voor CASS. Ten eerste voeg je extra informatie toe die CASS moet zien te verwerken. Ten tweede moet hij samenhang kunnen zien om die waarom te kunnen begrijpen. En dat is vaak ingewikkeld voor iemand met autisme.
Bovendien zijn de meeste mensen met autisme plichtsgetrouw. Als jij duidelijk zegt wat je verwacht, doen ze het graag voor je en hebben ze geen waarom nodig.
Wanneer en hoe vertel je de WAAROM wél?
Als CASS erom vraagt, geef je de waarom natuurlijk wel. Dan heeft hij er duidelijk behoefte aan. Houd ook nu rekening met hoe iemand met autisme informatie verwerkt. Met sociale informatie kan hij minder goed uit de voeten en met antwoorden die om inzicht vragen ook. Beantwoord de waarom-vraag daarom met feiten en breng daarmee samenhang aan. Sluit bovendien aan bij wat CASS belangrijk vindt.
Een voorbeeld: CASS van twaalf wil weten waarom hij moet tandenpoetsen. Een antwoord als: “Omdat het fijn is en omdat je daar in de toekomst baat bij hebt”, is voor CASS te vaag. Hij heeft meer aan feiten: “Omdat je anders gaatjes krijgt en dan moet de tandarts boren.”
Stel nu dat CASS wil weten waarom hij een taak, waar hij helemaal geen zin in heeft, moet uitvoeren, bijvoorbeeld tafeldekken. Hem uitleggen dat iedereen uit het gezin iets in het huishouden doet, doet een beroep op zijn inzicht. Dat zal hem niet overhalen om mee te helpen. Net als het sociale argument dat jij ook vaak dingen voor hem opruimt en dat hij dat nu voor jou mag doen.
Beantwoord zijn vraag dan met een feitelijke dooddoener, bijvoorbeeld: “Omdat ik het zeg” of met een algemene ‘regel’: “Dat hoort bij de taken van kinderen van jouw leeftijd. Alle kinderen vanaf acht jaar moeten dat doen.”
Met deze Auti-communicatietechnieken geef je CASS de duidelijkheid die hij nodig heeft.
Meer lezen?
Wil je meer weten over hoe het brein van iemand met autisme werkt? Lees dan het boek Dit is autisme – van hersenwerking tot gedrag. Wil je meer informatie over het toepassen van Geef me de 5 in de praktijk of over hoe je je communicatie kunt afstemmen op iemand met autisme? Dan zijn de boeken Geef me de 5 en Auti‑communicatie iets voor jou.
Wist je dat Auti-communicatie centraal staat in de nieuwe lezing van Colette de Bruin? Vanaf 26 september te bezoeken in 23 verschillende theaters.
Kijk hier voor data en tickets
We zijn benieuwd naar jouw ervaringen met het toepassen van ‘de 5’ en natuurlijk ook naar jouw successen met het duidelijk maken van de WAAROM. Deel ze op onze Facebook-pagina bij het bericht met dezelfde titel als dit artikel.
