Gezag kwijt bij autisme
Het kan je zomaar gebeuren; je lijkt helemaal geen grip op je kind, leerling of cliënt meer te hebben. Er is continu strijd, regels werken niet, afspraken lijken niets te betekenen en niemand lijkt echt lekker in zijn vel te zitten. In de hulpverlening noemen we dit ‘het gezag kwijt zijn’. Wanneer er sprake is van autisme, kan het sneller gebeuren dat je als ouder, leerkracht of hulpverlener grip verliest. Enorm vervelend, maar gelukkig kun je dit weer ombuigen. In dit artikel lees je hoe.
1. Herkennen
Allereerst is het belangrijk om te herkennen dat je het gezag kwijt bent.
Hier lees je een aantal voorbeelden waaruit kan blijken dat dit het geval is. .
- Regels worden in meer of mindere mate, niet meer opgevolgd
- Er is continu strijd.
- Zowel de ouder, leerkracht of hulpverlener als het kind autisme lijken geen grip meer te kunnen krijgen op de situatie.
- Het kind vertoont ongunstig gedrag; wordt veel boos, of trekt zich juist terug, bepaalt veel dingen of gaat zijn/haar eigen gang.
2. Wat is er gebeurd?
Wanneer er sprake is van autisme, vraagt dat een specifieke afstemming en communicatie van jou op die ander. Door de informatieverwerkingsstoornis is het voor zijn/haar brein veel ingewikkelder om informatie tot een logisch geheel te puzzelen. De wereld is hierdoor veel minder duidelijk en voorspelbaar. Hiernaast moet de informatie die binnen komt, tot op de detail kloppen. Wanneer dat het geval is, ontstaat er 100% duidelijkheid en daardoor grip en rust.
Ontbreekt het aan deze duidelijkheid, dan kan het zijn dat degene met autisme zelf zijn/haar eigen duidelijkheid gaat creëren door zelf de regels te bepalen.
Wanneer er sprake is van een grote verandering, zoals een verhuizing, wisseling van school, ouders die gaan scheiden, of een overlijden, heeft dat invloed op het basisfundament van het kind. Alles wat hiervoor zo duidelijk en voorspelbaar was, is dat nu niet meer.
3. De basisafspraak: ‘afspraak is afspraak’
Duidelijk op de 5 zijn en je aan afspraken en regels houden, is van groot belang voor het kind. Je maakt hiermee referentiekaders en bouwt aan een stevig basisfundament. Dit is zijn/haar houvast. Daarom is er één basisafspraak belangrijk om te maken. Namelijk: ‘afspraak is afspraak’.
Als er een afspraak is gemaakt, heeft een ieder zich daaraan te houden.
Houd jij je niet aan de afspraak, dan houdt je kind zich ook niet aan welke willekeurige afspraak dan ook. Want jij laat immers zien dat dat niet hoeft. Let op: dit kan heel nauw komen en echt om kleine ‘kiertjes’ in een afspraak gaan. Dat betekent dat het niet een minuutje later kan, ook niet op een net andere manier of door iemand anders.
4. De flexibele uitzondering
Natuurlijk kan in het leven niet alles altijd precies zoals gepland verlopen en zullen er momenten komen waarop afspraken niet nageleefd kúnnen worden. Wanneer er echter een basis van vertrouwen is en afspraken altijd na worden gekomen, dan kunnen er ook uitzonderingen gemaakt worden. Voorwaarde is dan, dat deze duidelijk en voorspelbaar gemaakt worden. Benoem de regel of afspraak, maak de uitzondering duidelijk op de 5 en benoem dat de regel of afspraak de volgende keer gewoon weer geldt.
Bijvoorbeeld: ‘Wij eten elke vrijdag patat maar vandaag is de uitzondering. Omdat wij bezoek krijgen, gaat mama vanavond pasta koken. Volgende week vrijdag eten we weer patat.’
Of: ‘Tijdens de pauze gaan we altijd naar buiten. Het regent nu heel hard, daarom maken we een uitzondering en gaan we binnen knutselen. Vanaf de volgende pauze gaan we altijd weer gewoon naar buiten.’
Wanneer er geen sprake is van grip, dan is het maken van uitzonderingen niet handig. Start hier pas mee als het vertrouwen er (van beide kanten) weer is.
5. Aanpak, stap voor stap
Start met het weer terug opbouwen van alle regels, afspraken en structuren. Begin met een eerste kleine, haalbare stap.
Kies een afspraak waarvan je weet dat:
- niemand zich er momenteel aan houdt;
- het kind er motivatie voor heeft;
- iedereen zich er vrij eenvoudig aan kan houden (succes verzekerd).
Vergeet je het zakgeld weleens uit te betalen? Dan is dat een handige afspraak om mee te beginnen. Door het zakgeld gelijk iets te verhogen, raakt het kind nog gemotiveerder.
6. Duidelijk op de 5
Maak de afspraak duidelijk op de 5. Hoe je duidelijke afspraken maakt, vind je in deze freemium: https://www.geefmede5.nl/webshop/hulpmiddelen-en-tips/whitepaper---afspraak-maken
Het afsprakenblad vind je hier: https://www.geefmede5.nl/webshop/hulpmiddelen-en-tips/afsprakenblad
7. Aanpak, de volgende stap(pen)
Je hebt een eerste basisafspraak duidelijk staan, zodat deze weer nageleefd wordt door iedereen. Je kunt nu samen verder met het maken van nieuwe, duidelijke afspraken en regels. Doe dit stap voor stap en ga niet te snel. Maar pak wel met regelmaat iets nieuws op zodra dit kan, zodat je snel vooruitgang ziet en de rust weer terugkeert.
Vergeet niet te visualiseren! Dit helpt de afspraak of regel te verduidelijken en sneller op te pakken. Daarnaast kun je de visualisatie als spiekbriefje gebruiken, wanneer je het even niet meer weet.