Actueel

Tips voor het versterken van de executieve functies bij autisme

De aanpak

In het artikel ‘Executieve functies en autisme: gedrag en de oorzaak.’ hebben we uitgelegd wat executieve functies zijn en hoe dat zit bij autisme. In dit vervolgartikel geven we tips hoe je vaardigheden als plannen en organiseren, op tijd komen, tot actie overgaan, gefocust blijven kunt aanleren of versterken.

Belangrijk is om eerst nog even de conclusie van de vorige blog te herhalen:

 

“Bij autisme is er niets mis met de executieve functies. Ze kunnen wel minder goed ontwikkeld zijn door problemen in de informatieverwerking.”

 

Executieve functies versterken

Als er sprake is van autisme, is er met de executieve functies zelf niets mis. Wel kan de ontwikkeling ervan worden belemmerd als onduidelijk is WAT, HOE, WAAR, WANNEER en (met) WIE je een taak moet uitvoeren. Bij autisme is er vaker onduidelijkheid door de gefragmenteerde informatieverwerking; informatie komt soms later of helemaal niet aan. Met de Geef me de 5-methodiek zorg je voor duidelijkheid. Hierdoor verloopt de informatieverwerking soepeler en kun je de executieve vaardigheden aanleren of versterken. Maar, je doet meer…

 

De aanpak bij problemen met executieve functies

Om een taak te kunnen uitvoeren zijn drie zaken nodig:

1. De taak moet duidelijk zijn.
2. Er moet interne motivatie zijn voor het uitvoeren van de taak.
3. Er moet vertrouwen zijn in het eigen kunnen.

 

Het kan ingewikkeld zijn om te bepalen welke van deze drie zaken ontbreekt als iemand (met of zonder autisme) niet tot actie komt. Als diegene zegt: ‘Ik heb geen zin’ of ‘Zo belangrijk is het toch niet’, wordt motivatie vaak als oorzaak aangewezen. Dat is een valkuil waar menigeen intrapt. Want vaak is het stopzin die iemand met autisme gebruikt als een taak onduidelijk is of als hij of zij onzeker is van zijn of haar eigen kunnen.

Werken aan executieve functies kan altijd en overal, je bent immers altijd aan het denken en doen. We geven hieronder globale tips die helpen bij het oefenen met het uitvoeren van taken.

Tips bij ondersteuning van executieve functies:

1. Koppel interne motivatie aan de taak. Zorg ervoor dat deze motivatie niet van buitenaf komt, maar dat je achterhaalt wat degene met autisme écht drijft als het om deze specifieke taak gaat.
2. Maak opdrachten en taken duidelijk op de 5. Zorg ervoor dat duidelijk is wat er moet gebeuren, hoe, waar, wanneer en met/door wie.
3. Geef vertrouwen in het eigen kunnen. Spreek dat hardop uit, maak concreet waarom je erop kunt vertrouwen dat dit gaat lukken en laat het vervolgens los. ‘Dit komt goed, dus we hoeven er geen extra aandacht meer aan te besteden. Gewoon gaan doen nu, je weet hoe en je wilt het graag.’
4. Schenk extra aandacht aan het hoe. Deel waar nodig een grote opdracht op in kleinere deeltaken.
5. Visualiseer: zet een lijst met alle stappen van een taak op papier of maak een dagplanning. Gebruik tekst, tekeningen, picto’s of foto’s. Dat wat past.  
6. Ondertitel in het moment wat er gebeurt of moet gebeuren en breng samenhang aan waar nodig.
7. Gebruik interne spraak hardop om executieve functies te ondersteunen. Door hardop mee te praten met alle stappen van de taak vergroot je de focus, verduidelijk je de deelstappen en slijten deze beter in.
8. Benoem veranderingen, maak visueel wat het gevolg daarvan is en geef tijd om te wennen.
9. Generaliseer wat er geleerd is en maak zo nieuwe referentiekaders aan.
10. Reflecteer en maak het leerproces leuk.

 

In het boek Dit is autisme lees je meer over executieve functies bij autisme, de storingen die de informatieverzwerking belemmeren, gedrag dat bij autisme hoort én de aanpak.